Şiir ve Siyaset Üzerine Meseleler
Ali Özgür Özkarcı’nın 160. Kilometre Yayınları’ndan çıkan Cetvelle Çizilmiş Dağınıklık – 80’lerden 2000’lere Şiir ve Siyaset, kitabın altbaşlığında da işaret ettiği üzere siyasetle yoğrulmuş bir şiir eleştirisi kitabı. Özkarcı mevzubahis dönemin genç şairlerini ele alırken aynı zamanda dönemin siyasi ruhunu, bu ruhun şair üzerindeki etkisini ve dolayısıyla şiirdeki karşılığını da kitapta işlemiş.
Kitap üç ana bölüm üzerine inşa edilmiş. Beş Şair Beş Seksen adlı bölümde 80’lerin beş genç şairi üzerine tahlillerde bulunan Özkarcı, dönemin siyasi atmosferinin genç şairler üzerinde ne şekilde etkili olduğunu da incelemiş. Peki, kim bu genç şairler? Ahmet Erhan, Ahmet Güntan, Akif Kurtuluş, İzzet Yasar ve küçük İskender. Kuru ve düz bir eleştiriden uzak duran yazar, bunun yanı sıra eleştirisini dönemin siyasi arka planına ışık tutarak ve bundan destek alarak bir metin ortaya koymuş. Örnek vererek somutlaştıracak olursak, Ahmet Erhan şiirini yalnızca Alacakaranlıktaki Ülke ya da Ateşi Çalmayı Deneyenler kitapları üzerinden ele almayan Özkarcı, aynı zamanda 12 Eylül sonrası Türkiye Solu’nun kendi içinde yürüttüğü tartışmaları da (Kemalizm sorunu gibi) okuru sıkıcı bir siyaset cenderesine sokmadan dile getirmiş.
Ali Özgür Özkarcı kendi deyimiyle gerçekten de bir dönem okumaları kitabı hazırlamış. İlk bölüm gibi diğer iki bölümde de bunu görebilmek mümkün. Özellikle Politikus / Poetikus adlı ikinci bölümde şairler üzerinden yapılan politik okumalar iyice yoğunlaşmış. Garip şairlerinden İkinci Yeni’ye, Nâzım Hikmet’ten İsmet Özel’e, 27 Mayıs’tan 12 Eylül’e, Tekpartili Dönem’den Demokrat Parti’ye ve daha da fazlasıyla Özkarcı eleştirilerini şiir-politika düzlemine oturtmuş.
Üçüncü bölüm ise Politikus / Poetikus’un devamı niteliğinde. 90’lardan 2000’lere Şiir adlı bölümle beraber yazar, zaman doğrusunda cetvelini 90’lara getirmiş. Söz konusu dönemde edebiyat dünyası, 1980 Askeri Darbesi sonrası solun pasifize edilip, İslamcılık fikrinin atağa geçirilmesi ile yeni bir dalgalanma ile karşılaştı. Özkarcı da 90’lardaki bu yeni dalga İslamcı kuşağın genç şairlerini, gene politika ile harmanlayarak eleştiri süzgecinden geçirmiş. Murat Menteş, Ah Muhsin Ünlü (Onur Ünlü), Hakan Arslanbenzer gibi kimi popülaritenin kimi popülistliğin peşinden koşan/koşmuş dönemin İslamcı genç şairlerinin ahvali ortaya konmuş. Öte yandan 90’lar açısından önem taşıyan bir diğer politik zemin olan Kürt Özgürlük Hareketi’nin de edebiyat dünyasında dalgalanma yarattığı göz ardı edilemez. Bu bakımdan Özkarcı seçtiği iki şair -Bejan Matur ve Metin Kaygalak- ile bu dalgalanmaya da göz atmış.
Kitabın da son bölümü olan üçüncü bölümün sonunda 2000 sonrası dikkat çeken, tartışılan “deneysel imgecilik” konusu işlenmiş. Özkarcı, Erhan Altan’ın Sıfırlı Yıllarda Şiirimizde Deney/im kitabını aklımızın bir köşesinde durmasını salık vererek, Enis Akın’ın ve Mehmet Öztek’in şiirlerinin politikliğini tartışmış. Özellikle bu bölüm, genç okur için tartışmaya zamansal olarak yetişmesi ve tartışmanın hâlihazırda devam ediyor olması hasebiyle dikkat çekecektir.
Ali Özgür Özkarcı’nın bu kitabı esasen 80’leri yaşamamış, 90’larda çocuk olmuş günümüz genç şiir okurlarının merak ettikleri şairlerin gençlik dönemlerine, o zamanki politik duruşlarına, şiir yazdıkları siyasi ortama ışık tutan bir fener niteliğinde. En basitinden Cetvelle Çizilmiş Dağınıklık ile Gezi Direnişi esnasında Twitter hesabından attığı iktidar yanlısı tweetlerle dikkat çeken İzzet Yasar’ın gençlik döneminde yazdığı şiirlerin eleştirisine, siyasi erk karşısındaki tutumuna bakmak mümkün. Veyahut şimdilerde faşizanca iktidar borazanlığı yapan Hakan Arslanbenzer’in gençliğinde neler yazdığına, şiirlerindeki politikliğe gene bu kitap ile bakmak mümkün. Ezcümle yaş fark etmeksizin şiiri ve siyaseti birarada yürütenler için okunmayı hak eden bir kitap Cetvelle Çizilmiş Dağınıklık.
Birgün, 12 Aralık 2014.
